Door Pieter Lossie en Koen Tuin
Dat het Nederlandse onderwijs grote uitdagingen kent, staat als een paal boven water. Nederlandse scholieren zijn de minst gemotiveerde scholieren ter wereld, concludeert de OESO. En volgens het recent gepubliceerde discussiestuk ‘Toekomst van ons onderwijs’ lopen de prestaties van leerlingen terug, werkt het huidige systeem ongelijke kansen in de hand en staat het mentale welzijn van leerlingen onder druk. Dan is het maar goed dat er momenteel hard wordt gewerkt aan de totstandkoming van een nieuw curriculum voor het primair en voortgezet onderwijs.
Deze week debatteert de Tweede Kamer over dit zogenoemde Curriculum.nu, dat de afgelopen tijd goed was voor hevige discussies in onderwijsland. Hoe het nieuwe curriculum er uiteindelijk uit gaat zien, is dan ook nog maar de vraag. Toch, om het de verbetering te laten zijn die het Nederlandse onderwijs zo nodig heeft, is wat ons betreft vooral één aspect cruciaal: voldoende aandacht voor sociaal-emotionele vaardigheden en daarmee voor de mentale weerbaarheid van de jongste generaties.
Wie de noodzaak daarvan wegwuift, leefde de afgelopen jaren onder een steen. De burn-out is al tijden beroepsziekte nummer één, en het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) rapporteerde eind vorig jaar dat een derde van de studenten met psychische klachten als faalangst en depressie kampt. Zo’n 15 procent van de studenten maakt kans om een burn-out te krijgen, aldus het ISO. Bij lagere en middelbare scholen zien we dezelfde problemen en zijn we de balans tussen prestaties, motivatie en welzijn uit het oog verloren. Vergeleken met 17 procent in 2001 geeft vandaag de dag meer dan het dubbele percentage scholieren aan door school veel stress te ervaren. Scholieren die, naast de stress van school, ook onzekerheid over de toekomst voelen door zaken als de flexibilisering van de arbeidsmarkt, het tekort aan betaalbare huizen voor starters, het leenstelsel en zelfs klimaatverandering. De druk die jongeren door de ‘perfecte levens’ van anderen op sociale media ervaren, komt daar nog eens bij.
Onderzoek na onderzoek laat zien dat aandacht voor mentale weerbaarheid zorgt voor betere schoolprestaties. Goed en modern onderwijs kan dan ook niet meer zonder educatie op dit vlak. Er zijn al scholen die hier aan werken, maar dit gebeurt versnipperd en de manier waarop verschilt daardoor per school. In verschillende Europese landen waar sociaal-emotionele vaardigheden wel zijn verankerd in het onderwijsaanbod, zoals Schotland, IJsland en Finland, zien we hoe belangrijk het is dat een nationaal curriculum hierbij het uitgangspunt vormt. Dankzij nationaal beleid ligt de focus van het onderwijs in deze landen minder op platte kennis en toetsen en meer op het voorbereiden van kinderen en jongeren op het leven. Ondertussen raken we in Nederland grote groepen scholieren kwijt doordat we de prestatiecultuur centraal blijven stellen.
Leerkrachten zien dit ook. Begin dit jaar bleek uit onderzoek van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) dat 77 procent van de leerkrachten in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs meer aandacht wil voor sociaal-emotionele vaardigheden. Dat goed ontwikkelde sociaal-emotionele vaardigheden van grote meerwaarde zijn voor zowel het onderwijs als de leerlingen zelf, gaf zelfs 92 procent van de ondervraagden aan. Wie zich van jongs af aan bewust is van het eigen gedrag en het gedrag van anderen, zal beter in staat zijn om gezonde keuzes te maken en op grenzen te letten. Dit zorgt niet alleen voor betere schoolprestaties, maar uiteindelijk ook voor gezondere werknemers.
Door in de verdere uitwerking van Curriculum.nu extra aandacht aan sociaal-emotionele vaardigheden te schenken, geven beleidsmakers gehoor aan de belangrijkste groep in deze discussie: de scholieren zelf. Want ook veel scholieren geven aan dat ze behoefte hebben aan meer aandacht voor welzijn, weerbaarheid en persoonlijke ontwikkeling. Ook op school willen zij leren om makkelijker te praten over hoe ze in hun vel zitten, beter om te gaan met piekeren en stress, offline rust te nemen en genoeg te slapen en om hulp te vragen als het echt niet goed gaat.
Vorige maand nog onderschreef de regering het pleidooi van het SER Jongerenplatform om het perspectief van jongeren structureel bij besluitvorming te gaan betrekken. Wij kunnen ons geen betere start van dit voornemen bedenken dan bij een onderwerp dat twee miljoen jongeren direct aangaat: het nieuwe curriculum.
Pieter Lossie is voorzitter van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS)
Koen Tuin is bestuurslid van de Nederlandse Jeugdraad (NJR)