Hieronder lees je meer over de standpunten en visie van het LAKS over verschillende onderwerpen zoals: Schoolklimaat, Schoolloopbaan, Inclusief onderwijs, Passend onderwijs, Onderwijskwaliteit, Maatwerkdiploma’s, Medezeggenschap, Vmbo, Toetsen & examens, LAKS-monitor, Leerlingenwelzijn, Kansenongelijkheid, Krimp & fusie, Internationaal, Digitalisering, en Praktijkonderwijs.
Schoolklimaat
Iedereen moet zich prettig en veilig voelen op school. Dit zou zo moeten zijn, ongeacht leerniveau, genderidentiteit, seksuele oriëntatie, afkomst, sociaaleconomisch achtergrond of leeftijd van een leerling. Uit de LAKS-monitor van 2022 blijkt dat 18 procent van de leerlingen niet positief is over de veiligheid die zij ervaren op school. Dat is natuurlijk niet goed genoeg. Het LAKS zet zich daarom ook hard in om hier verandering in te brengen.
We zien dat, ondanks verschillende maatregelen op scholen, leerlingen toch nog gepest worden en zich onveilig voelen. De LAKS-Monitor 2022 toont aan dat 34 procent van de leerlingen, op het moment van afname, in de afgelopen drie maanden minimaal één vorm van pestgedrag heeft meegemaakt. Daarom denken wij mee met onderwijsorganisaties om structurele oplossingen te vinden voor deze verontrustende problemen rondom leerlingenwelzijn. Het LAKS vindt verder dat leerlingen meer inspraak moeten krijgen op hun eigen veiligheid op school en dat de veiligheid veel beter gemonitord moet worden .
Vooral LHBTIQ+-leerlingen hebben last van een niet prettig schoolklimaat. Ze worden vaker gepest en ervaren vaker discriminatie op school dan andere leerlingen. Het LAKS vindt dit geen goede zaak en heeft daarom vorig jaar onderzoek gedaan naar deze problematiek. Dit onderzoek geeft aan dat deze leerlingen onder andere vaak te weinig weten over de regels rondom pesten op hun school. Het LAKS gaat ervoor pleiten dat de leerlingen beter geïnformeerd worden door de school over het antipestbeleid en dat leerlingen zelf mee mogen bepalen hoe het pesten binnen de school aangepakt wordt. Daarnaast zien we graag dat er vaker een open gesprek gevoerd wordt in de klas over gevoelige onderwerpen zoals pesten en discriminatie.
Schoolloopbaan
Ieder jaar houdt het LAKS zich met LOB (Loopbaanontwikkeling en -begeleiding) en de doorstroom bezig. Uit de LAKS-monitor 2022 blijkt dat 46 procent van de leerlingen niet positief is over de hulp vanuit school bij het kiezen van een vervolgstudie of werk. Dit vinden we natuurlijk te veel. Het LAKS komt op voor een LOB-systeem, waarin de leerling centraal staat in plaats van de talloze in te vullen lijstjes op het internet. Het LAKS vindt daarom dat LOB er in de eerste plaats gericht moet zijn om jezelf heel goed te leren kennen. Hiervoor is het belangrijk dat LOB in je hele schoolcarrière doorloopt. Geen losse opdrachten en/of lessen, maar geïntegreerd in het onderwijs.
Het LAKS vindt dat iedere school leerlingen goed moet inlichten over zijn of haar plichten rondom doorstroom. Bijvoorbeeld het feit dat vmbo’ers op tijd weten dat zij een extra (zevende) vak moeten volgen, zodat ze later zonder problemen naar de havo kunnen doorstromen. Ook komt het LAKS op voor een betere positie voor leerlingen bij de doorstroom van de basisschool naar de middelbare school. En vervolgens van de middelbare school naar een vervolgopleiding!
Inclusief onderwijs
Iedereen heeft recht op onderwijs, dat spreekt voor zich. Alleen is dit voor leerlingen met een beperking en/of chronische ziekte op dit moment niet altijd de realiteit. Het onderwijs voor deze groep laat momenteel vaak te wensen over. In Nederland hebben we op dit moment passend onderwijs. Dit werkt helaas (in de huidige vorm) niet goed. Het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap draagt Nederland op om over te stappen op een inclusieve maatschappij en daarmee ook een inclusief onderwijssysteem. Een systeem dat zich niet, zoals bij passend onderwijs, om de leerling heen vormt maar inclusief en toegankelijk is zodat iedereen mee kan doen. Het LAKS steunt daarom deze systeemverandering en zal zich hier ook hard voor maken. Echter zijn er wel een aantal randvoorwaarden zoals bijvoorbeeld ruimte voor maatwerk en voldoende (ruimte voor) docenten. Het LAKS zal zich de komende tijd hard maken voor de spoedige implementatie van inclusief onderwijs.
Wat hierbij zal helpen is ook de invoering van leerrecht in plaats van leerplicht zoals dat ook staat genoemd in het VN-kinderrechten verdrag. Bij leerrecht ligt de verantwoordelijkheid om goed onderwijs aan te bieden bij de school en het systeem in plaats van dat de verantwoordelijkheid bij de leerling ligt om naar school te komen (leerplicht). Dit werkt namelijk niet voor leerlingen die nu niet naar school kunnen, maar wel willen.
Passend onderwijs
Elke leerling heeft recht op het beste onderwijs. Of een leerling nu extra ondersteuning nodig heeft of niet. Helaas ervaren leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben vaker dat het onderwijs minder goed voor hen werkt. Zo blijkt uit de LAKS-monitor 2022 dat 24 procent van de leerlingen negatief is over de hulpmiddelen en aanpassingen op school voor hun ondersteuningsbehoefte. Wij vinden dit zorgelijk en zetten ons al langer in om het onderwijs voor iedereen passend te maken.
De wet passend onderwijs biedt de kans om het onderwijs af te stemmen op de behoeftes van leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Dat gebeurt in de praktijk helaas nog te weinig. Daarom moet er structureel mét- in plaats van óver leerlingen gepraat worden. Het LAKS heeft zich daar jarenlang voor ingezet. Het ministerie heeft nu toegezegd om het hoorrecht (het recht om tijdens het opstellen van het ontwikkelingsperspectief gehoord te worden) wettelijk te verankeren.
Verder vindt het LAKS dat leerlingen onvoldoende kennis krijgen over- en steun krijgen binnen passend onderwijs. Informatie- en steunpunten moeten de positie van leerlingen daarom verbeteren.
Onderwijskwaliteit
De kwaliteit van het onderwijs staat onder druk. Zo stelt de Onderwijsinspectie dat de basisvaardigheden van leerlingen onder de maat zijn. Deze moeten verbeteren. Volgens het LAKS is een belangrijke stap om ook het plezier in deze vaardigheden te vergroten. Zo vraagt het LAKS aandacht voor het bevorderen van het leesplezier onder jongeren. Om de kwaliteit van het onderwijs niet te ver te laten dalen , vindt het LAKS het ook belangrijk dat er goede docenten voor de klas staan. Het LAKS zet zich daarom in voor betere strategieën bij het oplossen van het lerarentekort, zoals aanpassingen bij de opleiding tot docent.
Het LAKS vindt het daarnaast belangrijk dat leerlingen goed gehoord worden! Leerlingen moeten gemakkelijk problemen op school kunnen aankaarten. Mocht je er als leerling echt niet uitkomen met je school, dan moet je ook naar een andere instantie toe kunnen stappen. We komen daarom op voor een toegankelijke Onderwijsinspectie, die ook aandacht heeft voor jouw individuele klacht.
Maatwerkdiploma’s
Elke leerling heeft recht op onderwijs dat aansluit bij de eigen behoeftes. Dit is een kernwaarde van het LAKS. Maatwerk speelt hierin een sleutelrol. Het LAKS staat daarom zeer positief ten opzichte van maatwerk. Maatwerk kan er voor zorgen dat leerlingen voldoende worden uitgedaagd en zich ook breder kunnen ontwikkelen.
Het LAKS gaat zich de komende tijd verdiepen in de vraag naar maatwerkdiploma’s bij leerlingen. Maatwerkdiploma’s zouden namelijk een mooie uitkomst kunnen bieden voor leerlingen die uitblinken of juist slechter zijn in een bepaald vak. Daarnaast gaat het LAKS in gesprek gaan met leerlingen en vervolgopleidingen hoe zij maatwerkdiploma’s voor zich zien.
Medezeggenschap
Medezeggenschap is dé basis voor een goede leerlingenparticipatie op scholen. Het regelt wettelijk dat degene om wie het gaat, de leerling, het recht heeft om mee te beslissen. Uit de LAKS-monitor 2022 blijkt dat maar 35 procent van de leerlingen positief is over wat school doet met de meningen en ideeën van leerlingen. Wij streven ernaar dat leerlingen naar hun behoefte inspraak krijgen. De resultaten van de LAKS-monitor geven aan dat hiervoor nog veel stappen gezet moeten worden. Het LAKS zet zich in om deze stappen te zetten.
Leerlingen die in de medezeggenschapsraad of leerlingenraad zitten kunnen het gevoel hebben dat ze niet echt veel invloed hebben of dingen kunnen veranderen, wat het LAKS betreurd. Het LAKS ondersteunt haar leden in hun functie als leerlingenraad- of medezeggenschapsraad-lid met trainingen. Ook vinden wij het belangrijk dat leerlingen in de medezeggenschapsraad zichzelf kunnen verrijken in kennis over hun functioneren. Daarom ziet het LAKS een taak voor zichzelf om de rechten van de leerlingengeleding en de medezeggenschapsraad duidelijk vindbaar te maken op de LAKS-site. Daarnaast heeft LAKS een fanatieke lobby, om de leerlingenraad in de wet te krijgen. Hierdoor hebben leerlingen op alle scholen, de kans om hun mening te geven.
Een specifiek onderwerp waar de MR over mag beslissen is het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) op scholen. Uit verschillende onderzoeken, bijvoorbeeld van de Inspectie, blijkt dat nog lang niet alle PTA’s aan de eisen voldoen. Daardoor dreigen fouten, waar leerlingen de dupe van worden en wat in het ergste geval hun diploma in gevaar brengt. Het LAKS wil dat als scholen de vrijheid krijgen om een deel van het examen zelf vorm te geven, er ook goed gecontroleerd wordt of ze hun verantwoordelijkheid nemen en de regels volgen.
Vmbo
Het merendeel van de Nederlandse scholieren volgt onderwijs op het vmbo. Ondanks dat het om een groot deel van alle scholieren gaat, merken we dat er een aantal zaken spelen die de aandacht van het LAKS verdienen.
Bijvoorbeeld dat vmbo-leerlingen veel te maken hebben met vooroordelen en dat het vmbo-onderwijs nog steeds door sommigen (leerlingen, ouders en ook breder in de samenleving) als minder wordt gezien. Maar ook binnen de eigen vereniging merkt het LAKS dat er een gebrek is aan vmbo-leerlingen. In de afgelopen jaren heeft het LAKS al stappen gezet in het aanpakken van bovenstaande zaken en in de komende jaren gaan we deze koers voortzetten.
Vmbo’ers zijn hard nodig in onze samenleving en mede daarom zal het LAKS zich inzetten om voor een meer positieve en betere positie voor deze leerlingen te pleiten. Het LAKS zet zich in om het imagoprobleem van het vmbo aan te pakken en wil voor meer positieve aandacht voor het vmbo zorgen.
Om nog beter alle verschillende scholieren in Nederland te vertegenwoordigen, willen we ook meer vmbo-leerlingen betrekken bij het LAKS. Om zo goed mogelijk ook de belangen van vmbo-leerlingen te behartigen, gaat het LAKS zich actief inzetten in het betrekken van vmbo-leerlingen bij eigen activiteiten zoals de pizzapanels en de vmbo pizzapanels.
Verder is het van belang om te monitoren hoe het gaat met het vmbo-onderwijs. Vmbo-leerlingen hebben vanaf nu bijvoorbeeld de mogelijkheid om een doorlopende leerroute met het mbo te volgen. Dit zorgt voor meer kansen tot ontwikkeling, wat het LAKS positief vindt. Daarnaast is er een pilot over de Nieuwe Leerweg waar de gemengde en theoretische leerwegen vanaf 2024 zullen worden samengevoegd. Het LAKS monitort dan ook wat de leerlingen hier zelf van vinden en maakt zich hard voor de belangen van de vmbo-leerlingen in de definitieve vormgeving van de Nieuwe Leerweg.
Toetsen & examens
De huidige toetscultuur is samen te vatten in de zin ‘zweten, weten, vergeten’. Leerlingen leren de stof kort van te voren, maken een toets, en vergeten de stof weer na de toets. In plaats van een leermiddel zijn toetsen een vinkmiddel geworden. Door deze toetscultuur ziet het LAKS dat de motivatie van leerlingen daalt. Een voldoende op de toets is belangrijker geworden dan het begrijpen van de stof.
Deze toetscultuur is een zorgelijk fenomeen waar het LAKS dan ook graag verbetering in ziet. Het LAKS-bestuur 2020-2021 heeft na een periode van onderzoek een rapportage gepubliceerd omtrent dit fenomeen.
Het LAKS blijft zich inzetten om de huidige toetscultuur te verbeteren en om te werken naar een systeem waarin niet het cijfer op het rapport, maar de scholier centraal staat.
LAKS-monitor
Sinds dit jaar is de LAKS-monitor jaarlijks afneembaar voor middelbare scholen. De LAKS-monitor is een tevredenheidsonderzoek in de vorm van een enquête over de staat van het onderwijs. In 2022 hebben meer dan 51.000 scholieren deze enquête ingevuld. Naast vragen over het algemene onderwijs en reguliere schoolvakken, biedt deze monitor ook veel aandacht aan andere belangrijke aspecten uit het onderwijs, zoals docenten, ICT-gebruikt, sfeer en veiligheid op jouw school!
Wanneer de ingevulde gegevens zijn verwerkt en de resultaten bekend zijn, kan iedere leerlingenraad van de scholen die meedoen met onze monitor de gegevens van de eigen school inzien via https://resultaten.laks-monitor.nl/. Met deze resultaten kun je als leerlingenraad de verbeterpunten op jouw school in kaart brengen en plannen maken om dit aan te pakken. Met deze informatie kunnen leerlingenraden het gesprek aan gaan met hun school.
Leerlingenwelzijn
In de LAKS-monitor van 2022 gaf 50 procent van de scholieren aan dat ze stress ervaren door school. Schokkende cijfers, maar jammer genoeg zijn we hierover bij het LAKS niet verbaasd. Recent kwam ook het HBSC onderzoek uit over mentaal welbevinden, waaruit bleek dat vooral meisjes last hebben van prestatiedruk.
De factor die het meeste druk uitoefent op scholieren, is de druk om te presteren. Uit onderzoek dat het LAKS heeft gedaan blijkt dat er een sterk verband is tussen mentaal welbevinden en prestatiedruk. Dit komt door een combinatie van de druk voor het leren voor de toets, de druk van het cijfer, de druk van ouders, de druk van 24/7 onderwijs en de druk van vrienden en klasgenoten.
Het LAKS werkt nu samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap en verschillende andere partijen om samen in kaart te brengen hoe we deze prestatiedruk in het voortgezet onderwijs kunnen verminderen. School moet bovendien een plek zijn om te leren, niet alleen om te presteren. We zijn veel meer dan dat ene cijfertje!
Kansenongelijkheid
Het LAKS constateert dat er in het Nederlands schoolsysteem diepgewortelde problemen zijn die kansenongelijkheid bevorderen, daarom wilt het LAKS wil grote stappen zetten om deze problemen te verhelpen. Kansenongelijkheid is voor velen misschien een nieuw onderwerp, maar bij het LAKS zijn we er al langer mee bezig. Zo hebben we in het verleden een kansenongelijkheidsmanifest opgesteld.
Kijkend naar knelpunten die de coronacrisis heeft blootgelegd, vinden wij het noodzakelijk om grote stappen te zetten om kansengelijkheid in het onderwijs te verbeteren. Belangrijke thema’s zijn ‘segregatie in het onderwijs’ en ‘interventies om kansenongelijkheid te verminderen’.
Categorale scholen – waar maar op één niveau onderwijs wordt gegeven – staat ontmoeting tussen leerlingen in de weg. Maar ook op scholen waar alle niveaus worden vertegenwoordigd, gebeurt het nog te vaak dat leerlingen van het vmbo alleen in aanraking komen met andere leerlingen van het vmbo, en havisten alleen met havisten en vwo’ers alleen met vwo’ers. Voor de ontwikkeling van de leerling zou het beter zijn als leerlingen elkaar veel meer tegenkomen en zo van elkaar kunnen leren.
De coronacrisis heeft veel problemen blootgelegd. De overheid kwam met het Nationaal Programma Onderwijs, waardoor verschillende scholen aan de slag kunnen met verschillende interventies. Dit Nationaal Programma Onderwijs is echter tijdelijk. We hopen echter dat de geleerde lessen van het programma worden meegenomen en dat effectieve interventies voortgezet kunnen blijven worden.
Tot slot vinden we het belangrijk dat leerlingen worden geïnformeerd over wat kansenongelijkheid is. Want alleen als je weet wat het is, kan je er wat tegen doen. Aankomend jaar gaan we de ‘Kansen Tour’ nieuw leven in blazen en gaan we langs scholen om het gesprek aan te gaan over kansenongelijkheid.
Krimp & fusie
Krimp is een sluimerend, maar steeds duidelijker probleem in Nederland. Kijkend naar gebieden waar tot wel meer dan een kwart minder leerlingen zullen zijn in een tijdsbestek van twaalf jaar (rekenend vanaf het jaar 2018,) is het duidelijk dat scholen zullen moeten fuseren om hun bestaan te kunnen verzekeren.
Voor leerlingen hebben fusies vaak grote gevolgen. De reistijd naar school kan veel langer worden, de cultuur op twee fuserende scholen kan zodanig anders zijn dat onderwijs moeilijk te volgen wordt, en de onderwijsvorm kan ook nog eens anders zijn. Dit soort zaken baren het LAKS zorgen.
Daarom vinden we dat hier al zo vroeg mogelijk met leerlingen over gepraat moet worden. Juist ook op plekken die niet als krimpregio’s bekend staan. Er zijn mooie voorbeelden in Nederland van hoe scholen samenwerken in plaats van elkaar kapot concurreren. Om leerlingen en bestuurders te helpen bij wat er allemaal komt kijken bij krimp, fusie, of andere vormen van regionale samenwerking, heeft het LAKS samen met de VO-raad de handreiking ‘Leerlingendaling voor leerlingen en bestuurders’ geschreven. Daarnaast staat op LAKScast een podcast met de bevindingen van een virtuele tour langs scholen die met krimp te maken hebben gehad, zodat andere scholieren inspiratie kunnen opdoen om het op hun school goed te laten regelen.
Internationaal
Een aantal jaar geleden zijn er bestuursleden afgereisd naar de BES-eilanden om daar het contact te verbeteren. De afgelopen jaren is het contact weer wat minder geworden. Het LAKS vindt dat er nog veel te winnen is in het contact met scholen op de BES-eilanden om de leerlingen daar ook beter te kunnen vertegenwoordigen. Daarom zullen wij de komende tijd het contact om het contact met scholen op de BES-eilanden te intensiveren. Daarnaast zal het LAKS uitzoeken hoe en of ze behoeften van de leerlingen op de BES-eilanden rondom onder andere leerling inspraak kan realiseren.
In veel Europese landen zijn soortgelijke organisaties als het LAKS. Het LAKS vindt het daarom nuttig om te verkennen of er met meer Europese samenwerking kan worden ontwikkeld. Het doel van zo’n samenwerking zou het uitwisselen van informatie zijn: Hoe ontwikkelen verenigingen in andere landen zich? Hoe gaan andere landen met problemen om die we in het Nederlandse onderwijs ook ervaren? En wat kunnen wij, als LAKS, daarvan leren?
De afgelopen jaren is er een samenwerking ontstaan tussen het LAKS en de Vlaamse Scholierenkoepel (de VSK). Hoewel de VSK in veel opzichten anders functioneert dan het LAKS, worden veel van de doelen van het LAKS door de VSK gedeeld en is het daarom goed voor beide organisaties om de gezamenlijke band te verbeteren. Dat gebeurt onder andere door uitwisselingen te organiseren. Het bespreken van bepaalde onderwerpen kan namelijk tot interessante nieuwe inzichten leiden, en zo leert het LAKS van de VSK, en de VSK van het LAKS.
Digitalisering
Digitalisering binnen het onderwijs is sinds de coronacrisis in een stroomversnelling geraakt. Scholen gebruiken (ook na de coronacrisis) steeds meer digitale leermiddelen binnen hun onderwijs sinds ze hier de voordelen van in hebben gezien. Ook voor sommige leerlingen heeft de versnelde digitalisering veel gebracht. Het LAKS blijft zich inzetten om samen met de leerlingen te bekijken welke behoeftes er zijn als het aankomt op digitalisering. Het LAKS heeft hier in 2021 onderzoek naar gedaan. Het blijft van belang dat scholieren toegang hebben tot digitale leermiddelen. Daarom vinden we het belangrijk dat iedereen toegang heeft tot deze middelen. Dit kan door ICT toe te voegen aan de wet ‘gratis schoolboeken’.
Vanuit scholieren komt er een steeds grotere vraag om digitale vaardigheden te behandelen op school. Om te zorgen dat dit ook terugkomt in het nieuwe curriculum zal het LAKS het komende jaar in gesprek gaan met leerlingen om te kijken hoe dit het best gerealiseerd kan worden. Dit visiestukje zal dan ook in de loop van dit schooljaar worden aangevuld.
Daarnaast zullen we ook aandacht vragen voor digitale vaardigheden tijdens onze scholierencongressen.
Praktijkonderwijs
Het LAKS is er ook voor leerlingen van het praktijkonderwijs. Leerlingen in het praktijkonderwijs leren, zoals de naam al zegt, vanuit de praktijk. Ze leren hoe ze kunnen deelnemen aan de maatschappij. Het LAKS merkte dat de behoefte naar vertegenwoordiging voor praktijkleerlingen groeit.
We zijn afgelopen tijd met leerlingen van het praktijkonderwijs is gesprek gegaan. In deze gesprekken kwam onder andere naar voren dat leerlingen zich soms minder gehoord, gezien en gewaardeerd voelen dan hun medescholieren in vmbo/havo/vwo. Het LAKS vindt het belangrijk dat iedere leerlingen gelijkwaardig wordt behandeld en dat er ook naar leerlingen in het praktijkonderwijs wordt geluisterd. Ook deze leerlingen verdienen een stem en het LAKS zet zich in om deze te laten horen.
Een aantal concrete aanknopingspunten die LAKS van leerlingen van het praktijkonderwijs heeft meegekregen, zijn: af van het minderwaardige imago van het praktijkonderwijs, de mogelijkheid hebben om een vreemde taal te leren op school, de Citotoets maken in groep acht, en een feestelijk moment om de middelbare school af te sluiten net als alle andere scholieren in Nederland. Dit gaat dus bij zeker drie van de vier aanknopingspunten om gelijktrekken van de praktijkonderwijsleerlingen met alle andere leerlingen in Nederland.