Sinds het bestuursjaar 2019 wordt er bij het LAKS gewerkt aan het in kaart brengen van de prestatiedruk en toetscultuur die er heerst op middelbare scholen in Nederland. Hieronder lees je wat het LAKS tot nu toe heeft gedaan en welke plannen er nog liggen voor het komende jaar.
Prestatiedruk, wat is dat?
Prestatiedruk betekent dat je een druk ervaart om te moeten presteren. Dit is niet altijd negatief: soms kan het je helpen om ergens mee aan de slag te gaan of om je toetsweek goed door te komen. Op die manier helpt prestatiedruk je om jezelf te motiveren. Prestatiedruk wordt wel een probleem als je de druk de hele tijd ervaart en niet alleen tijdelijk tijdens een toetsweek of project. Er zijn helaas veel leerlingen die constant druk ervaren om te moeten presteren en dan wordt prestatiedruk dus een probleem. Daar wil LAKS iets aan doen!
Uit ons onderzoeksrapport blijkt dat leerlingen overal prestatiedruk kunnen ervaren, bijvoorbeeld ook bij hun bijbaantje of op de sportclub. Maar de leerlingen ervaren prestatiedruk het sterkst en het vaakst op school. Dit komt waarschijnlijk doordat leerlingen het idee hebben dat hun succes op school erg bepalend is voor hun (succes in de) toekomst.
Hoge druk
School kan dus voor veel prestatiedruk zorgen bij leerlingen. Dat komt grotendeels door de nadruk op cijfers en toetsen, de hoeveelheid huiswerk, door leerlingenvolgsystemen zoals Magister waarin ouders alles kunnen zien, en onrealistische verwachtingen en demotiverende resultaten. Dit noemen we de toetscultuur. Als de druk te hoog wordt, kunnen leerlingen bovendien in een stress-cyclus terecht komen: door de hoge druk kunnen leerlingen slecht slapen, daardoor presteren ze minder goed en daardoor wordt de druk nog hoger.
Gelukkig biedt het onderwijs ook factoren die de druk kunnen verlagen, zoals: leerlingen helpen om een doel en visie te hebben, helpen om realistische verwachtingen te scheppen, helpen plannen en door erkenning te geven aan leerlingen. Bovendien helpt het als er een gemotiveerde sfeer hangt in de klas.
Toetscultuur, wat is dat?
Volgens het LAKS is de toetscultuur op middelbare scholen een ongezonde focus op toetsen en cijfers. Scholieren rollen van de ene toets naar de andere en zitten te stressen of ze wel genoeg geleerd hebben. Als de toets voorbij is, is de stof weer snel vergeten en leert de scholier dus alleen voor een cijfer, niet om de stof te onthouden of toe te passen. Kortom, zweten, weten, vergeten.
Omdat we bij het LAKS vinden dat de druk bij de scholieren te hoog oploopt, zijn we gaan onderzoeken waar deze toetscultuur vandaan komt, hoe deze eruit ziet en wat we eraan kunnen doen om het te verbeteren.
Uitkomst: het toetscultuur verslag
Zo gezegd, zo gedaan! Er is een werkgroep opgesteld en zij zijn in gesprek gegaan met verschillende organisaties in het onderwijsveld, bijvoorbeeld met de Inspectie van het Onderwijs en het College van Toetsen en Examens. Ook heeft het LAKS een congres georganiseerd en dit gaf ons nog meer waardevolle input die we gebruikt hebben om een verslag te schrijven over de toetscultuur: wat is het, hoe ziet het eruit, wat zijn de grootste problemen, hoe is het ontstaan en hoe zouden we het kunnen verbeteren. Wil je meer weten? Lees dan het verslag:
Verslag Toetscultuur
Hoe nu verder?
Afgelopen jaren hebben we het probleem van de toetscultuur op de kaart gezet. Zo zijn we vorig jaar de toetscultuurtafel gestart. Tijdens zo’n toetscultuur tafel komen allerlei onderwijspartijen bij elkaar om de toetscultuur te verbeteren. Dit jaar willen we dit verder uitwerken naar samenwerking en oplossingen, waarin we vooral het leerling perspectief mee zullen nemen. Concreet willen wij ons op drie hoofdacties focussen:
- Het LAKS wil een flyer maken voor leerlingenraden over hoe je voor een beter toetsbeleid op jouw school kunt zorgen.
- Het LAKS wil onderzoek doen naar scholen waar formatief evalueren een grote rol speelt in het onderwijsproces van leerlingen, om erachter te komen hoe leerlingen op deze scholen dit ervaren.
- Het LAKS wil de gesprekstafel toetscultuur voortzetten om het leerling perspectief te vertegenwoordigen en deze op tafel te blijven leggen in plaats van dat deze onder de tafel geschoven te wordt.
Onze visie
Toetsen, testen en resultaten verzamelen. Dat is wat er nu in de praktijk gebeurd op school, met als gevolg dat de toets- en prestatiedruk onder scholieren enorm hoog is. Als LAKS vinden we dit zorgwekkend. Helemaal als we daarbij ook nog kijken naar de dalende cijfers van het mentaal welzijn onder scholieren, waarin schooldruk een grote rol speelt. Om dit aan te pakken pleit het LAKS voor een verandering in hoe we omgaan met evalueren en toetsen, zodat de trend van toenemende prestatiedruk wordt tegengegaan. In plaats van summatief evalueren, met een focus op cijfers, zijn wij voor formatief evalueren, waarbij de leerling centraal staat.
Wij vinden:
- dat de minister het advies vanuit de gesprekstafel toetscultuur serieus moet nemen in verdere ontwikkelingen, om zo de toetscultuur aan te pakken.
- dat de inspectie niet alleen naar meetbare resultaten moet kijken zoals cijfers van toetsen en examens, maar ook ruimte moet maken vinnen haar inspectiekader voor alternatieve manieren van evalueren