3 maanden, 6600 ondertekeningen en een duidelijke boodschap! De petitie van het LAKS die pleit voor een reiskostenvergoeding voor vavo-leerlingen is aan zijn eind gekomen. Ten eerste willen wij iedereen die heeft ondertekend enorm bedanken voor het steunen van deze belangrijke zaak. Reiskosten zijn een probleem waar een hoop vavo-scholieren tegenaan loopt en met dit initiatief wil het LAKS deze moeilijkheid aankaarten.
Met alle ondertekeningen en anekdotes gaat het LAKS met het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap om de tafel zitten om te zoeken naar de best mogelijke oplossing. Daarvoor hebben we nog meer inzicht in de problemen nodig! Wil jij ons helpen door een toelichting te geven over hoe reiskosten een probleem voor jou vormen? Dan hebben wij een vragenlijst die je in een paar minuten kan invullen zodat jouw stem eindigt aan de gesprekstafel op het ministerie!
Hieronder vind je het eindverslag van dit project dat het LAKS samen met de leerlingenraad van het Joke-Smit college te Amsterdam heeft ondernomen.
Toelichting van het probleem
Op dit moment hebben vavo-leerlingen geen studentenreisproduct (gratis of deels vergoed gebruik van het OV). Er zijn een beperkt aantal vavo-instellingen (32) in Nederland en daarom moet meer dan de helft van de leerlingen (56%) reizen. De scholieren in veelal jonge leeftijd (tussen de 17 en 21) maken hierdoor reiskosten. Dat is voor deze groep bijzonder vervelend. Leerlingen op het vavo hebben vaker dan gemiddeld last van problemen waardoor ze niet in een keer konden slagen op het reguliere onderwijs. Ook komen vavo-leerlingen vaker dan gemiddeld uit een achtergrond waar men het niet financieel niet breed heeft. De overstap van kosteloos onderwijs in het VO naar het betaalde volwassenenonderwijs waar leerlingen sterker op zichzelf zijn aangewezen en vaak minder (financiële) ondersteuning krijgen vanuit de ouders, zorgt ervoor dat leerlingen in de knel komen.
Het LAKS en de leerlingenraad van het Joke Smit College hebben met veel vavo-leerlingen en docenten werkzaam op het vavo uitgebreid gesproken over de problemen. De petitie bevestigt het beeld van een groep leerlingen die geholpen kunnen worden door een lastenverlichting. Leerlingen stellen niet naar de les te gaan om reiskosten te vermijden of extra in bijbanen te moeten werken om de reiskosten te kunnen betalen. Een docent vertelt van leerlingen die aangeven zich de aanschaf van een examenbundel van 15 euro niet kunnen veroorloven.
Het vavo is een belangrijke stap naar een diploma, vervolgopleiding of een baan voor een kwetsbare groep die dreigt uit te stromen zonder volwaardig toekomstperspectief op de arbeidsmarkt of instroom in een vervolgopleiding. Daarom is het vreemd dat deze groep hierin niet voldoende wordt ondersteund. Zeker de vergelijking met het mbo roept de vraag op: waarom het mbo wel, en het vavo niet? Ze vallen onder dezelfde wetgeving en het gaat om een soortgelijke doelgroep.
Omdat er jaarlijks maar 16.000 vavo-leerlingen zijn, waarvan slechts een deel (hoge) reiskosten heeft, moet het vergoeden van deze reiskosten te doen zijn. Om vroegtijdig schoolverlaten te voorkomen, om kansengelijkheid te bevorderen, om een leven lang leren en regionale doorstroom naar het vervolgonderwijs te stimuleren en om het vavo gelijk te trekken met de regeling voor het mbo, is het volstrekt logisch om een vorm van reiskostenvergoeding voor het vavo in te voeren.
In de huidige situatie is er een scholierentegemoetkoming voor uitwonende en thuiswonende leerlingen, een aanvullende tegemoetkoming voor leerlingen en voltijdleerlingen hoeven het lesgeld niet zelf te vergoeden. Ondanks deze voorziening zijn de reiskosten voor sommigen te veel. Leerlingen geven aan extra in bijbanen te werken om dit te kunnen betalen.
De reacties
Bij het invullen van de petitie werd gevraagd aan leerlingen een motivatie te geven voor het ondertekenen van de petitie. Een aantal worden hieronder weergegeven op hoofdpunten: leerling werken in bijbaantjes om de reiskosten te verdienen.
“Mijn reiskosten om naar de vavo te gaan zijn á 156 per maand als ik iedere dag naar school ga van Neede naar Enschede. Voor mij als 19-jarige scholier werkend bij de Jumbo is dit natuurlijk belachelijk veel geld om iedere maand neer te tellen voor het vervoer naar school. Bijna niet te doen.”
Niet alle leerlingen maken reiskosten, maar zij en opvallend veel alumni zijn solidair. Ze herkennen het geschetste beeld van de leerlingen die wel hoge kosten maken.
“Ondanks dat ik zelf op loopafstand van de VAVO woon, steun ik dit. Het is niet vanzelfsprekend dat dit bij iedereen zo is. Als ik hoor hoeveel van mijn klasgenoten namelijk veel geld per maand uitgeven aan hun OV schrik ik daar best van.”
Sommige leerlingen komen in de knel. Zij zitten in een lastige (thuis)situatie waarin elke euro telt.
“Ik woon samen met mijn vader die in de schuldsanering zit, we moeten van minder dan 300 euro netto per maand rondkomen na alle vaste lasten zoals energie, water en huur. Bijna honderd euro per maand ophoesten voor de NS is dan niet te doen, ik heb talloze dagen met een hart in mijn keel zwart moeten rijden om überhaupt mijn opleiding te kunnen volgen, ik word zelfs getreiterd door universitaire studenten dat ik mijn reiskosten niet eens vergoed krijg terwijl zij altijd gratis reizen zelfs om uit te gaan in het weekend!”
Veel leerlingen, docenten en ook opvallend veel ouders geven aan dat het de keuze voor het vavo belemmerd wordt door de reiskosten. Leerlingen worden in hun onderwijs voor onnodige obstakels gesteld.
|
“Mijn kind doet zijn uiterste best om verder te komen met het behalen van zijn diploma maar moet daarvoor 118 euro per maand betalen om op school te komen. Dat is veel geld voor een 17-jarige. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen dit kan veroorloven waardoor leerlingen die zich willen verbeteren noodgedwongen naar het mbo moeten terwijl ze wel de capaciteit hebben maar niet het geld.” |
Ook doelgroepen die wellicht behoefte hebben aan een vavo-traject kiezen daar niet voor. O.a. ISK-docenten, decanen, docenten en ouders geven hier blijk van.
“Veel ISK-leerlingen stromen via schakeltrajecten door naar mbo 3/4 of hbo. Deze trajecten vallen onder het VAVO. Leerlingen krijgen nu geen reiskosten vergoedt en kiezen daardoor vaak noodgedwongen voor een mbo1 opleiding dicht bij huis.”
Opvallend veel leerlingen reageren verbeten over de ongelijkheid met het mbo. Dit wordt als bijzonder oneerlijk ervaren.
|
“Het feit dat we op het vavo zitten betekent al dat we het moeilijker hebben. Anders had we onze middelbare school wel afgekregen. Maar al onze vrienden die gewoon kunnen studeren en werken, krijgen reisvergoeding, en wij die juist op een moeilijk moment in ons leven zitten kunnen extra gaan betalen. Dat moet echt anders.” |
De kosten
Het kostenplaatje per leerling op het vavo verschilt sterk. Iedereen volgt een individueel traject (deeltijd, voltijd) en leerlingen kunnen onder de WEB vallen of worden uitbesteed door de vorige school, kunnen aanspraak maken op verschillende tegemoetkomingen (uitwonend, thuiswonend en aanvullend). Bepalend voor de reiskosten zijn het aantal dagen dat een leerling naar school gaat, de reisafstand en de vervoerskeuze. Vanwege deze verschillende variabelen en het gebrek aan betrouwbare data op landelijk niveau, is het niet mogelijk een eenduidig antwoord te krijgen op de reiskosten die vavo-studenten jaarlijks maken.
Oplossingen
Er is door de minister van onderwijs in het AO van 31 oktober gewezen op behoefte aan een intelligente oplossing die tegemoet komt aan de wens een regeling in te voeren voor alleen de leerlingen voor wie de ondersteuning noodzakelijk is om het onderwijs te kunnen volgen. De gemeente is gevraagd hierin op te treden. Welke regelingen gemeenten hanteren is niet eenduidig. Er is behoefte aan een duidelijke richtlijn en regeling op landelijke schaal voor de groep die in de knel komt. Anders bepaalt de gemeente waar je toevallig woont hoeveel mogelijkheden je hebt om je diploma te halen.
Uit de analyse van de petitie en de motivaties van leerlingen volgt een tweedeling: er is een kleine groep voor wie de reiskosten problematisch zijn, en een groter deel voor wie het zeer vervelend is, maar geen onoverkomelijk probleem lijkt. Er is dus behoefte aan een intelligente oplossing om vooral die eerste groep tegemoet te komen. Nu worden deze leerlingen naar de gemeente verwezen. Het is onduidelijk in hoeverre gemeente middelen beschikbaar stellen voor deze doelgroep en of leerlingen hiervan op de hoogte zijn en er gebruik van maken. Om daarover meer te weten te komen hebben we een aanvullende vragenlijst opgezet worden, die alle ondertekenaars en andere betrokkenen kunnen invullen. Hiermee zal een nog helderder beeld gevormd kunnen worden over de problematiek rondom reiskosten voor vavo-scholieren.
Tot slot: ondanks alle nuances die te plaatsen zijn en die we in kaart proberen te brengen, blijft staan dat de beleidsongelijkheid met het mbo onvoldoende is gemotiveerd. De beste oplossing zou zijn alle vavo-scholieren een reiskostenvergoeding toe te kennen. De petitie doet die simpele oproep aan de regering en de beleidsmakers op. We denken dus graag mee over andere slimme oplossingen, maar voor heel veel ondertekenaars geldt de simpele logica “gelijke monniken, gelijke kappen!”
Hen willen we nogmaals bedanken voor de steun aan deze petitie.