Gespreksleidraad voor leraren in het voortgezet onderwijs 1.1.1 Hoe bereid je je concreet voor? Doel • Bedenk wat je wilt dat leerlingen leren van het gesprek. Is dat bijvoorbeeld hun empathisch vermogen vergroten, hun blik verruimen, het leren luisteren naar elkaar, het kunnen onderbouwen van argumenten, of iets anders? • Kies niet te veel doelstellingen voor één gesprek. Liever één doel goed beheersen na het gesprek dan verschillende doelen een klein beetje. Zie ook: Waar staan jouw leerlingen? Onderwerp • Welk maatschappelijk thema wil je met je leerlingen bespreken? Wees je ervan bewust dat er thema’s zijn waar je persoonlijk bij betrokken kunt zijn. Als je dit bent, heb je vaak een sterkere mening en dat kan het begeleiden van gesprekken mogelijk ingewikkeld maken: je kunt persoonlijk geraakt worden of je willen mengen in het gesprek. Meer hierover lees je bij 1.2.1 Jouw rol als gespreksleider. Verdiep je vervolgens in het thema. Oefen daarnaast ook met onderwerpen bespreken die minder spannend zijn, zodat jij en de klas vaardigheden onder de knie krijgen om ook de grotere thema’s niet uit de weg te gaan. • Welke perspectieven en meningen zijn er? Wat zijn de laatste ontwikkelingen? Welke (nieuws)bronnen kunnen leerlingen raadplegen over dit onderwerp? Wat houdt jouw leerlingen eigenlijk bezig omtrent dit thema? Waar halen zij hun informatie vandaan? Wie zijn jouw leerlingen? Wat is de (diverse) achtergrond van jouw leerlingen? Wat zijn hun kwetsbaarheden en gevoeligheden? Welke sociale verschillen en machtsverschillen leven er onderling? Geen enkele klas is écht homogeen. Iedere leerling heeft een eigen verhaal. Je hoeft niet elk verhaal te kennen, maar probeer waar mogelijk verder te kijken en te vragen dan dat wat je (al) weet. In verbinding staan met je leerlingen geeft hen (een bepaalde mate van) veiligheid en is daarmee een belangrijke motivatie om spannende gesprekken aan te gaan (Geerlings, J., Speelman, I. (2023, Juli)). Waar staan jouw leerlingen? Los van wie jouw leerlingen individueel zijn, is het belangrijk om te kijken naar waar zij staan als groep. Wat is hun startpunt om een dialoog aan te gaan, hoe is de sfeer in de klas? Hebben ze al eerder – met jou of een andere leraar – gevoelige gesprekken gevoerd en hoe ging dit? En, hoe kijken de leerlingen eigenlijk naar jou? Planning en tijd Tot slot kijk je naar wanneer je deze les wilt geven en hoeveel tijd je ervoor hebt. Houd het doel van de les in gedachten en hoeveel tijd je minimaal nodig hebt om dit te bereiken. Jij hebt je voorbereiding nu op orde, maar bedenk ook wat je leerlingen nodig hebben aan voorbereiding: uitleg over de vorm van het gesprek, de gespreksregels, het doel, de tijd die ervoor staat et cetera. 1.2 In gesprek gaan Het moment is daar, gepland of ongepland: er ontstaat een gesprek in je klas over een maatschappelijk gevoelig thema. En nu? 1.2.1 Jouw rol als gespreksleider Voordat we je meenemen in de stappen die je kunt zetten om een veilige dialoog in de klas te houden, kijken we eerst naar jouw rol als leraar in het gesprek. Omdat dit een belangrijke rol is en je het gesprek veilig wilt laten verlopen. Jij bent het voorbeeld Misschien ten overvloede, maar als leraar geef jij het goede voorbeeld. Net als bij het opvoeden van kinderen, nemen leerlingen over wat je laat zien in gedrag. Dus als er een ongepaste grap wordt gemaakt en jij lacht mee, wordt dit indirect als een goedkeuring gezien. Het omgekeerde is dan natuurlijk ook waar: als jij laat zien dat iets niet kan, door dit te benoemen of te laten zien in je houding, dan stel je een norm waarmee je de sociale veiligheid beschermt. Bij veel maatschappelijk gevoelige thema’s, zoals discriminatie of racisme, maar ook lhbti+, speelt taal een belangrijke rol (zie ook: LAKS Taalgids ). Bij transpersonen is het bijvoorbeeld veel respectvoller om te spreken van ‘in transitie gaan’. Verdiep je daarom in het taalveld van een thema dat je wilt bespreken. Natuurlijk ben jij ook gewoon mens en fouten maken mag. Als je een goede relatie hebt met je leerlingen en de sfeer is veilig genoeg, dan kun je ook je leerlingen om hulp vragen als je twijfelt of iets niet zeker weet. Neem je eigen overtuiging(en) onder de loep Dat brengt ons bij het belang van het hebben van een open en nieuwsgierige houding waarbij je uitnodigt tot contact en open vragen kunt stellen. Hiermee geef je ruimte aan de meningen van leerlingen, ook wanneer die meningen niet (helemaal) overeenkomen met die van jou. 6
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=