Gespreksleidraad voor leraren in het voortgezet onderwijs Specifieke adviezen in de praktijk Om het bespreken van nieuws of actualiteiten te illustreren, gebruiken we als voorbeeld de ontwikkelingen rondom Israël en Palestina. Hier zie je hoe ingewikkeld het bespreken van nieuws in de les kan zijn: Zo is het geen religieus conflict, maar kan dit op school wel zo tot uiting komen onder leerlingen met een islamitische of joodse achtergrond. Probeer zo veel mogelijk ruimte te maken voor zowel wat de leerlingen voorbij hebben zien komen in het nieuws, als hun gevoelens daarbij. Bij beladen onderwerpen als deze is het belangrijk dat je bent voorbereid en van tevoren hebt bepaald wat je wel en wat je niet toelaat. In het geval van de actualiteiten rondom Israël/Palestina: • Geef aan dat het gaat om een politieke strijd dáár; het is dus geen inherente religieuze strijd. Maak duidelijk dat er bijvoorbeeld genoeg joodse mensen in Nederland zijn die de Israëlische regering veroordelen op hun daden en ook Palestijnse mensen die Hamas veroordelen. Zie ook: Antisemitisme: oud fenomeen, actuele aanpak | KIS • Maak duidelijk dat het gaat om een omvangrijk historisch conflict dat niet in een paar lessen te begrijpen valt. Het is ook goed om eventueel eerlijk aan te geven dat jij er ook niet alles van weet en dat dit gesprek vooral is bedoeld om de actualiteit te bespreken en elkaar ruimte te bieden. Wat kun je beter vermijden? Wanneer het gesprek over religies neigt te gaan, maak je duidelijk dat religie niet de grondslag is van de oorlog. Geef aan dat het op school (en in de maatschappij) onwenselijk is dat er religieuze conflicten ontstaan en dat we er juist samen veilig over leren praten in de klas. Laten we ter illustratie weer een concrete voorbeeldsituatie bekijken: leerlingen vallen elkaar verbaal aan en uiten verwijten als ‘Jij verdedigt Israël, dus jij staat achter het vermoorden van kinderen!’ of ‘Jij neemt het op voor Palestina, dus jij bent antisemiet!’. Handelingsadviezen: • Grijp direct in om te begrenzen door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Stop even. We maken geen verwijten naar anderen. We willen wel met elkaar in gesprek, dus vertel eens: hoe komt het dat je er zoveel mee bezig bent?’ • Herhaal het gespreksdoel: ‘Ons doel is om het er met elkaar over te hebben. We willen het hebben over waarom dit onderwerp zo raakt en waardoor het effect heeft op ons eigen leven.’ • Het is erg lastig om zo neutraal mogelijk te blijven (complete neutraliteit is sowieso niet mogelijk), maar dit is wel nodig om het veilig te houden voor elke leerling. Dat betekent echter niet dat je geen feitelijke gebeurtenissen (en de impact daarvan) kunt bespreken. Kijk hiervoor nog eens naar stap 2 van het gespreksmodel. • Erken dat zowel jijzelf als ook de leerlingen niet alles weten over de geschiedenis van het conflict. • Je kunt een of meerdere lessen besteden aan de geschiedenis van het conflict. Bijvoorbeeld een les geschiedenis of maatschappijleer of een mentorles. Gebruik dan eventueel bestaand materiaal, zie hiernaast bij ‘informatie en lesideeën’. • Moedig leerlingen aan om het nieuws te volgen, het liefst via meerdere bronnen. Vergelijk nieuwsartikelen en invalshoeken met elkaar en kom hier in volgende lessen op terug. Zo kun je bij het bespreken van nieuwe ontwikkelingen terugvallen op eerdere perspectieven en gebeurtenissen. Hier zou je ook bronbetrouwbaarheid kunnen bespreken. Gebruik daarvoor bijvoorbeeld deze webpagina: • Bronnen beoordelen | Universiteit Utrecht • Zorg zo veel mogelijk voor een rustige afsluiting en reflecteer samen op het gesprek. Waarschijnlijk is wanneer het lesuur eindigt nog niet alles besproken en zijn er meer leerlingen die nog wat willen delen. Een afsluiting waarbij je terughaalt wat er is besproken en aangeeft er de volgende keer verder over te willen praten, zorgt ervoor dat de leerlingen zo goed mogelijk verder kunnen met hun dag. Kijk ook bij stap 6 van het gespreksmodel. • Het zou kunnen – doordat leerlingen bijvoorbeeld thuis vertellen over het gesprek – dat ouders vragen hebben over wat er is besproken of zich zelfs in de discussie willen mengen. Geef dan aan dat het belangrijk is om in de klas gesprekken te voeren over de actualiteit als dit de klas binnenkomt. En laat weten dat je als leraar professioneel bekwaam bent in het veilig begeleiden van zulke gesprekken. Ga niet inhoudelijk in op het thema. Kijk voor meer informatie en lesideeën die je in zou kunnen zetten op: • TvA Staakt-het-vuren in Gaza - Lesmateriaal | ProDemos • Lesmateriaal | Ter Info • LessonUp • Het Israëlisch-Palestijns conflict: handreikingen en leermiddelen | Expertisepunt Burgerschap • Impact oorlog tussen Hamas en Israël op scholen | Stichting School & Veiligheid 20
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=